Walenty Barczewski – Warmiak, działacz narodowy, historyk, pisarz, folklorysta, redaktor i wydawca, wieloletni proboszcz w Brąswałdzie.
Urodził się 10 lutego 1856 r. w Jarotach koło Olsztyna, w rodzinie Jakuba i Barbary Burlińskiej, w chłopskiej rodzinie krzewiącej polskość na Warmii. Studia teologiczne odbywał w Braniewie (1879-1882), następnie w bawarskim Eichstadt (1883). Święcenia kapłańskie przyjął 8 grudnia 1883 r. Od 1884 r. był wikarym w Butrynach, Świętej Lipce i Biskupcu, następnie w latach 1889-1894 był proboszczem w Wielbarku. Proboszczem w Brąswałdzie został w 1894 r. Zaangażował się w walkę o powszechne wprowadzenie języka polskiego w szkołach i kościołach. Należał do Towarzystwa Czytelni Ludowych na Warmii. Głosił polskie kazania, którymi zasłynął. Wybudował kościół gdzie zorganizował wystrój umieścił obrazy o polskiej tematyce. Od 1907 r. został współpracownikiem „Gazety Olsztyńskiej”, a także współredagował w języku polskim „Nowiny Warmińskie” i „Warmiaka”. W tym samym roku został członkiem Komitetu Wyborczego na Prusy Wschodnie, Warmię, Mazury i Pomorze. W 1914 r. został prezesem, Komitetu Oświatowego z ramienia Poznańskiej Rady Narodowej, a w latach 1914-1916 prezesem TCL. W 1918 r. prezesował Polskiej Radzie Ludowej na Warmii.
Walenty Barczewski fot. z książki „Kiermasy na Warmii”
W okresie plebiscytu uczestniczył w Warmińskim Komitecie Plebiscytowym, a będąc współzałożycielem Związku Polaków w Prusach Wschodnich, dwukrotnie w 1921i 1924 r. wybierany był do sejmiku prowincjonalnego w Królewcu, a także kandydował na posła do Sejmu Pruskiego. W 1922 r. na synodzie diecezjalnym w Barczewie zgłosił projekt powołania specjalnej komisji mającej się zająć uregulowaniem sprawy polskich katolików w Prusach Wschodnich. Zajmował się literaturą, historią i folklorem regionu warmińskiego. Pisał artykuły i prace, dokonywał przekładów literackich, wydawał polskie książki religijne np. żywoty świętych, moralitety oraz zbiory modlitw i pieśni, w tym „Katolicki Kancjonał”. Był Warmiakiem, który przedstawił dzieje kultury ludowej, obyczaje, zwyczaje, geografię i historię Kościoła polskiej Warmii. Ważniejsze publikacje to: „Kiermasy na Warmii”, „Gwary ludu na Warmii i Mazurach”, „Kościoły katolickie na Mazurach”, „Źródła naszej Łyny”, „Geografia polskiej Warmii”, „Piśmiennictwo polskie na Warmii w XIX i XX stuleciu”. Ponadto posiadał dużą bibliotekę, w której znajdowały się rzadkie druki polskie z Warmii.
Ks. Barczewski odznaczony był m.in. Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta. Zmarł 28 maja 1928 r. w Brąswałdzie.
4 grudnia dla uczczenia pamięci Walentego Barczewskiego, księdza katolickiego, społecznika na rzecz ruchu polskiego na Warmii, historyka, folklorysty, redaktora i publicysty, miasto Wartembork nazwano Barczewem, a wieś Stary Wartembork Barczewkiem.
Źródło: W. Zenderowski „Osobowości ziemi barczewskiej”, Barczewo, 2013.
