Gmina Barczewo jest położona na bardzo zróżnicowanym terenie. Jest bogato urzeźbiona, pagórkowato-falista, przecinana licznymi dolinami, wzniesieniami, rzekami i jeziorami.
W swoich granicach posiada tereny należące do „Obszary Chronionego Krajobrazu Doliny Środkowej Łyny”, tereny należące do „Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego” oraz parki podworskie objęte ochroną konserwatorską.
Lasy (ok. 30 % powierzchni gminy), położone w północno-wschodniej części gminy, tworzą wraz z jeziorami i rzekami unikatowy krajobraz. Są one pozostałością dawnej puszczy porastającej niegdyś te tereny. Obecnie oprócz sosen, świerków, brzóz, olch, dębów czy modrzewia europejskiego można tu spotkać również dąb czerwony, daglezję czy wejmutkę – drzewa rodem z Ameryki Południowej. W leśniczówce Leszno znajdziemy rezerwat cisów. W okolicach Nikielkowa, Szynowa czy Dadaju znajdziemy pomnikowe dęby.
W okolicznych lasach żyją przedstawiciele niemal wszystkich dzikich zwierząt charakterystycznych dla tego regionu: jelenie, sarny, daniele, dziki, borsuki, lisy, kuny, łasice, gronostaje czy zające. Szczęśliwcy mogą dojrzeć rysie, bobry, borsuki czy jenota.
Na tym terenie doskonałe warunki do gniazdowania ma wiele gatunków ptaków. To m.in. rzadki gatunek orlika krzykliwego. Bytującymi tu drapieżnikami są również jastrząb, błotniak, kania czarna, myszołów czy krogulec. Do Czerwonej Księgi wpisane są orzeł bielik, orlik krzykliwy czy sowa włochatka.
Tereny te charakteryzują się olbrzymią różnorodnością występującej w ekosystemie wodnym flory i fauny. Niezliczona ilość roślinności wodnej i nadbrzeżnej sprawia, że jest to teren jedyny w swoim rodzaju. Możemy tu spotkać grążel żółty, moczarkę kanadyjską czy pióropusznik strusi. W jeziorach i rzekach na pasjonatów wędkarstwa czekają płocie ale i sandacze, sielawy czy szczupaki. Na podmokłych terenach żyją łabędzie, czaple, wiele gatunków kaczek i innych ptaków. Niektóre z nich znajdują się w Czerwonej Księdze, to gągol czy kureczki.
Głównymi rzekami są: Pisa Warmińska i Kiermas. Dołączają do nich jednak Wipsówka i Orzechówka. Na terenie gminy wymienic należy również strumienie: Czerwoną Strugę, Maruny oraz Kronowo.
W gminie Barczewo odnaleźć można kanały: Kanał Elżbiety oraz Kanał Kiermas.
Niezliczone wody na terenie gminy Barczewo to głównie malowniczo położone polodowcowe jeziora o urozmaiconej linii brzegowej. Charakteryzują się różnorodnością gatunków ryb, roślinności wodnej, ptactwa wodnego i ssaków żyjących w tym środowisku. Jeziora te, to: Dadaj, Wadąg, Pisz, Dobrąg, Kierzlińskie, Jezioro Umląng, Jezioro Tumiańskie, Jezioro Orzyc, Jezioro Bartołty Wielkie, Jezioro Kiermas, Jezioro Bogdańskie oraz Jezioro Linowskie.
